El, kol, ayak, bacak gibi uzuvların bir bölümünün travma veya cerrahi sonrası kesilerek vücuttan ayrılması durumuna ampütasyon dendiğini aktaran Dr. Barutçu, “Bu kişi için, büyük bir travma ve fonksiyonel bir kayıp oluşturur. Günümüzde protez teknolojisinin gelişmesiyle, ampute hastalarda fonksiyonellik giderek artmaktadır” dedi. Ampütasyonun en sık sebeplerinin; travmalar ve damar hastalıkları olduğunu belirten Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Dr. Barutçu, ampute rehabilitasyonu şöyle açıkladı:

“Ampütasyon rehabilitasyonu, cerrahi öncesinde başlayan ve ömür boyu devam eden, hastanın fonksiyonel kapasitesini tekrar kazanmasına yönelik olarak yapılan tüm uygulamaları kapsayan bir süreçtir. Kişinin topluma yeniden uyum sağlaması, günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmesi, mesleğine geri dönmesi gibi süreçleri kapsar.”

Ameliyat öncesi ve sonrası

Ameliyat öncesi dönemde hastaların yapılacak cerrahi müdahale hakkında ve sonrasındaki rehabilitasyon programı hakkında bilgilendirildiğini söyleyen Dr. Barutçu, “Cerrahi seviye belirlenir. Fantom hissi hakkında bilgilendirme yapılır. Hastaya eklem hareket açıklığı egzersizleri, güçlendirme egzersizleri, yürüme egzersizleri ve kardiyopulmoner egzersizlere başlanır” diye konuştu. Ameliyat sonrası cildin yara durumu, duyusu, nem oranı, ağrı ve ödem durumunun değerlendirildiğini ifade eden Dr. Nurhan Barutçu, “Hasar görmüş bölge çıkarıldıktan sonra kalan parçanın (güdük) boyu, eklem hareket açıklığı ve kas gücü ölçülür. Hastanın fonksiyonel durumu değerlendirilir. Hastaya yatak sandalye arası transferi, yatak içi hareket edebilme, tekerlekli sandalyenin kullanılması, desteksiz ayakta durma öğretilir. Beslenme ve yara iyileşmesini etkileyebilecek kansızlık, şeker hastalığı gibi ek hastalıklar kontrol edilir” ifadelerini kullandı.

Rehabilitasyon proteze hazırlık için önemli

Ampute rehabilitasyonunun çok önemli olduğunu belirten Dr. Nurhan Barutçu, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Protez öncesi dönemde proteze hazırlık için, protez sonrası dönemde ise protezli yaşama uyum ve iş hayatına erken dönüş için rehabilitasyona hekim ve terapist eşliğinde erken dönemde yoğun olarak başlanması gerekir. Rehabilitasyon kişinin günlük yaşamını kolaylaştırır. Fonksiyonel bağımsızlık kazandıkça kişinin kendine olan güveni artar, çevre uyumu ve sosyal yaşantısı olumlu yönde etkilenir.”

Cerrahiden 3-6 ay sonra protez

Protez öncesi dönemle ilgili de bilgi veren Dr. Barutçu, şunları söyledi:

“Güdük şekillenmesi, kas gücünün ve eklem hareket açıklığının arttırılması, aerobik kapasitenin arttırılması, denge-koordinasyon eğitimi, protez hakkında eğitim ve psiko-sosyal destek verilir. Sonrasında hasta, aile ve ekip kararı ile protez reçetesi belirlenip yürüme eğitimine başlanır. Denge egzersizi, salınım fazı eğitimi, basma fazı eğitimi, yürüme eğitimi, merdiven çıkma eğitimi verilir. Başarılı bir protez kullanımı için hastanın kardiyovasküler kapasitesi, yara iyileşme durumu, eklem hareket açıklığı, kas kuvveti, motor kontrolü ve protezi kullanabilmeyi öğrenme yeteneği önem taşır. Cerrahiden 10-15 gün sonra yara kapandı ise geçici protez uygulanır. Rehabilitasyona başlanılır ve cerrahiden 3-6 ay sonra güdüğün olgunlaşması ile kalıcı protez uygulanır.”